دامنه شنیداری بیشتر افراد از ۲۰ هرتز تا ۲۰ کیلوهرتز است. این یعنی ۲۰ هزار فرکانس متفاوت در هر آهنگ؛ از بم‌ترین کیک‌ها گرفته تا براق‌ترین سنج‌ها و سازهای زهی.
خوشبختانه، با تجزیه کردن طیف کلی فرکانس به دامنه‌های کوچک‌تر، می‌توانیم به‌راحتی عناصر مختلف میکس را کنترل کنیم. در این مقاله از دو نرم‌افزار BASSROOM و MIXROOM برای تقسیم این دامنه‌ها بهره می‌گیریم تا بهترین صدا را برای هر ساز به دست آورده و مشکلات مختلف میکس را حل کنیم.
ساب بِیس: ۲۰-۶۰ هرتز
دامنه ساب بِیس (sub-bass)، پایین‌ترین دامنه شنیداری و محل قرارگیری بم‌ترین سازها در میکس است. این ناحیه معمولاً به گیتار بِیس (که تا ۴۰ هرتز امتداد دارد)، سینتی‌سایزرهای بم و گاه به کیک درام اختصاص می‌یابد و بیشتر از آنکه شنیده شود، احساس می‌شود.
این عبارتی است که در دنیای آدیو زیاد به آن برمی‌خوریم؛ ولی معنی آن چیست؟
پاسخ کوتاه این است: وقتی که به کنسرت می‌روید، زمانی که سازهای بم به صدا درمی‌آیند، در بدن خود احساس لرزش می‌کنید که این همان مفهوم حس کردن به‌جای شنیدن دامنه ساب بِیس است.
اما پاسخ فنی‌تری هم برای این سؤال وجود دارد. بر اساس نقشه بلندای برابر (این نقشه یک واحد برای اندازه‌گیری فشار صداست)، گوش انسان فرکانس‌های مختلف را با بلندای مختلفی می‌شنود. گوش ما به‌شدت به دامنه فرکانسی ۱-۶ هزار هرتز حساس است و به همین دلیل، وقتی کسی نجوا می‌کند، به‌خوبی صدای او را می‌شنویم.
ولی گوش‌های ما چندان به فرکانس‌های زیر ۱۰۰ هرتز حساس نیستند که یعنی صداهای این دامنه باید بسیار بلندتر از صداهای سایر دامنه‌ها باشند تا ما بتوانیم آنها را بشنویم. در حقیقت این بلندی صدا باید تا جایی زیاد باشد که ما بتوانیم لرزش هوا را در بدنمان احساس کنیم.
به همین خاطر است که باید در زمان میکس کردن این دامنه صدا، بسیار هشیار بود. بالاتر بردن این دامنه می‌تواند میکس شما را حجیم‌تر و سنگین‌تر کند، ولی افزایش بیش‌ازحد آن نیز می‌تواند صدای میکس را کدر کند.
برای بیشتر سازها، باید فرکانس‌های این بازه را با استفاده از فیلتر high-pass محدود کنیم تا صداهای اضافه از بین رفته و فضا برای سازهای بِیس باز شود. ولی به یاد داشته باشید که اگر میکس شما از فرکانس‌های کافی در این دامنه برخوردار باشد، صدای آن ضعیف و لاغر خواهد بود.
بِیس: ۶۰ تا ۲۵۰ هرتز
دامنه بِیس، محل قرارگیری بیشتر المان‌های اصلی ریتم موسیقی است. میکس این دامنه می‌تواند دشوار باشد. باید فضای مشترکی برای بدنه اصلی صدای بِیس و کیک پیدا کنید که قسمت پایینی صدای اسنِر و گیتار را هم در خود جای دهد. اگر وارد بحث تام‌های درامز بشویم که دیگر اوضاع بسیار بغرنج می‌شود.
حجم بیش‌ازحد در این دامنه، خیلی سریع میکس را کدر می‌کند و اگر این دامنه را بیش‌ازحد در سازها محدود کنید، میکسی لاغر و ضعیف خواهید داشت. اگر دامنه بیس را به‌درستی مدیریت کنید، میکس شما را حجیم و گرم خواهد کرد.
از آنجا که این دامنه همچنان در قسمت پایینی طیف شنیداری قرار دارد، آزادی عمل بیشتری برای طراحی جنس صدا در این قسمت دارید. برای شکل دادن به صدای فرکانس‌های پایین می‌توانید از یک اکولایزر با Q پایین (اکولایزر شکل زنگوله‌ای با دامنه باز) استفاده کنید.
گرچه این روش در کم کردن فرکانس‌های مزاحم مفید است، اما شما می‌توانید از آن برای افزایش فرکانس‌های دلخواه مثل فرکانس بنیادی سازهای بِیس هم استفاده کنید.
لو مید (قسمت بمِ دامنه میانی): ۲۵۰ تا ۵۰۰ هرتز
دامنه لو مید (low-mids)، یکی دیگر از دامنه‌های دشوار برای میکس است. اگر فرکانس‌های این دامنه بیش‌ازحد باشند، صدایی گرفته خواهید داشت و اگر فرکانس‌های این دامنه به اندازه کافی نباشند، میکسی توخالی و پوک خواهید داشت.
گاه می‌توانید با افزودن فرکانس‌های این دامنه، صدای اسنِر یا گیتار را پُرتر و قوی‌تر کنید. همچنین افزایش دامنه low-mids برای شنیده شدن صدای بِیس در اسپیکرهای کوچک‌تر جادو می‌کند.
ولی در بیشتر مواقع، بهتر است صدای این دامنه را اندکی کم کنید تا میکسی شفاف‌تر داشته باشید. این کار به کوبندگی سازهای کوبه‌ای نیز کمک کرده و از همپوشانی‌های فرکانسی پیشگیری می‌کند.
میدرِنج (دامنه میانی): ۵۰۰ هرتز تا ۲ کیلوهرتز
میکس دامنه میانی را می‌توان عیار محک یک آهنگ دانست. فرکانس بنیادی بیشتر سازها در این قسمت قرار دارد و به همین دلیل است که باید در میکس میدرنج بسیار هوشیار باشید.
برای سازهای بیس، این دامنه حاوی فرکانس‌های همخوان (harmonics) است که به جلوه کردن ساز بم در میکس کمک می‌کند. کمبود فرکانس‌های نزدیک به ۵۰۰ هرتز، میکس را لاغر و انباشت بیش‌ازحد آنها، میکس را گرفته جلوه می‌دهد.
برای شفاف‌تر کردن صدای گیتار بِیس، افزایش فرکانس‌های ۷۰۰ تا ۹۰۰ هرتز را امتحان کنید. توجه کنید که افزایش بیش‌ازحد این فرکانس‌ها، صدایی شبیه به بوق خودرو ایجاد می‌کند. در سازهایی که از نظر فرکانسی بالاتر از این هستند، این دامنه صدایی سخیف دارد و حاوی فرکانس‌های ناخوشایند اتاق است. به‌جای این دامنه، دامنه ۱-۲ کیلوهرتز را افزایش دهید تا سازهای لید شما براق‌تر شوند. افزایش بیش‌ازحد این دامنه، صدایی حلبی‌مانند به میکس اضافه می‌کند.
برای آواز، کم کردن دامنه ۱-۲ کیلوهرتز بسیاری از فرکانس‌های «تودماغی» خواننده را از بین می‌برد. البته کاهش بیش‌ازحد این دامنه، شفافیت صدای خواننده را کم می‌کند؛ پس با دقت عمل کنید.
های-مید (قسمت فوقانی دامنه میانی): ۲ تا ۶ کیلوهرتز
گوش ما به‌شدت به دامنه های-مید (high-mids) حساس است؛ پس بسیار دقت کنید و مطمئن شوید که هیچ‌یک از صداها، به‌خصوص صدای خواننده، بر دیگری غالب نباشند.
این دامنه حاوی فرکانس‌های بنیادی صدای خواننده و همچنین فرکانس‌های اصلی اَتَک سازهای کوبه‌ای است. افزایش این دامنه به آهنگ کمک می‌کند که به‌راحتی از اسپیکرها بیرون بزند؛ ولی افزایش بیش‌ازحد آن باعث خسته شدن گوش شنونده خواهد شد.
تقویت دامنه ۳ کیلوهرتز، به کوبندگی بیشتر سازها (از درامز تا کیبورد و وکال) و افزایش شفافیت در میکس کمک می‌کند.
افزایش بیش‌ازحد این دامنه می‌تواند صدای موسیقی را خشن و تیز کند و در صدای خواننده، تأثیر حروف صفیری را تشدید کند. اگر صدای خواننده به شفافیت بیشتری نیاز دارد و از سوی دیگر، افزایش این دامنه صدا را خشن می‌کند، بهتر است این دامنه را در سازهای دیگر مانند گیتار کاهش دهید. این روش، برای ایجاد فضا برای آواز بسیار سودمند است.
دامنه های-مید می‌تواند برای میکس کردن کمی دشوار باشد؛ زیرا سازهای زیادی مثل گیتار، درامز و آواز، همه برای جلب توجه در این فضای محدود رقابت می‌کنند. اگر در هنگام میکس این دامنه دچار تردید شدید، همیشه اولویت را به صدای خواننده داده و سایر سازها را در دیگر دامنه‌ها تقویت کنید.
های (دامنه فرکانس‌های بالا): ۶ تا ۲۰ کیلوهرتز
معمولاً به این دامنه، بَرق (brilliance) یا هوا (air) گفته می‌شود؛ زیرا تنها فرکانس‌های این دامنه، فرکانس‌های همخوان هستند که صدایی براق دارند.
مراقب صدای حروف صفیری و صداهای خشن دیگر باشید و این صداها را در محدوده ۶ تا ۸ کیلوهرتز پیدا کرده و با استفاده از یک اکولایزر با دامنه Q بسته و یا یک De-Esser کاهش دهید.
برای رسیدن به یک صدای های-فای مدرن می‌توانید دامنه بالای ۱۲ کیلوهرتز را با یک اکولایزر دامنه باز افزایش دهید تا میکس شما جلای نهایی را پیدا کند، اما افزایش بیش‌ازحد این دامنه صدایی گوش‌خراش و تیز ایجاد می‌کند.
برای رسیدن به صدایی قدیمی و گرم، می‌توانید این دامنه را با استفاده از اکولایزر نوع Shelf کاهش دهید. توجه کنید که کاهش بیش‌ازحد این دامنه، میکسی کسل‌کننده و بسته ایجاد می‌کند.
